Adem Dağ

Türkiye'deki yoksulluk oranı, farklı tanım ve kriterlere göre değişmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayınlanan Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri'ne göre, 2022 yılında eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50'si dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranı %14,4 olarak hesaplanmıştır. Bu oran, 2021 yılında da aynı düzeyde kalmıştır. Medyan gelirin %60'ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre hesaplanan yoksulluk oranı ise son yılda 0,3 puan artarak %21,6 olarak gerçekleşmiştir.

TÜİK'in hesaplamaları, göreli yoksulluk kavramına dayanmaktadır. Göreli yoksulluk, toplumun genel düzeyine göre belirli bir sınırın altında gelire sahip olan bireyleri ifade etmektedir. Ancak, yoksulluğu sadece gelirle ölçmek yeterli değildir. Yoksulluk, bireylerin temel ihtiyaçlarını karşılayamama, sosyal haklardan yararlanamama, toplumsal yaşama katılamama gibi boyutları da içermektedir. Bu nedenle, maddi ve sosyal yoksunluk, sürekli yoksulluk, bölgesel yoksulluk gibi farklı yoksulluk göstergeleri de kullanılmaktadır.

Maddi ve sosyal yoksunluk oranı, hanehalklarının otomobil sahipliği, beklenmedik harcamaları yapabilme, tatil masrafını karşılayabilme, kira veya borçları ödeyebilme, et veya balık yiyebilme, evi ısıtabilme, mobilyaları yenileyebilme gibi 13 maddenin en az yedisini karşılayamayanların oranı olarak tanımlanmaktadır. Bu oran, 2022 yılında 1,5 puan azalarak %16,6 olarak tahmin edilmiştir.

Sürekli yoksulluk oranı, son dört yılın üçünde veya dördünde yoksul olan bireylerin oranı olarak tanımlanmaktadır. Bu oran, 2022 yılında 0,3 puan azalarak %14,0 olarak hesaplanmıştır.

Bölgesel yoksulluk oranı, İBBS 2. Düzey bölgelerinin her biri için eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50'sine göre hesaplanan yoksulluk sınırına göre, gelire dayalı göreli yoksulluk oranıdır. Bu orana göre, yoksulluğun en yüksek olduğu bölgeler; %15,0 ile Adana, Mersin, %14,6 ile Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan ve %14,3 ile İzmir olmuştur.

Yoksulluğun en düşük olduğu bölgeler ise %3,7 ile Gaziantep, Adıyaman, Kilis, %6,3 ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli ve %7,5 ile Erzurum, Erzincan, Bayburt olmuştur.

ENAG verilerine göre yoksulluk oranı, Türkiye'de çok yüksek seviyede. ENAG, Enflasyon Araştırma Grubu'nun kısaltmasıdır ve Türkiye'deki fiyat artışlarını ve yaşam maliyetini analiz eden bağımsız bir kuruluştur. ENAG, Kasım 2023'te tüketici fiyat endeksinin %5.58 arttığını ve 12 aylık enflasyon oranının %129.27 olduğunu açıkladı. Bu oran, TÜİK'in açıkladığı %80.1'lik orandan çok daha yüksektir.

ENAG verilerine göre, Türkiye'de yaşam maliyeti çok daha yüksektir ve bu da yoksulluk sınırını ve oranını etkiler. TÜRK-İŞ, Şubat 2023'te Türkiye'de dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırının 30.700,83 TL olduğunu bildirdi. Bu rakam, TÜİK'in 2022 yılında belirlediği yoksulluk sınırının yaklaşık iki katıdır.

Bu veriler, Türkiye'de yoksulluğun ve gelir eşitsizliğinin ciddi bir sorun olduğunu göstermektedir.